|
|
|
|
|
| MOTOR VE ARAÇ TEKNİĞİ |
|
|
|
MOTORUN TANIMI VE ÇALIŞMA PRENSİPLERİ
Yakıttan elde ettiği ısı enerjisini mekanik enerjiye çeviren makinalara motor denir. Yakıtlarına göre motorlar, Dizel-Benzin-LPG li olmak üzere ayrılırlar. Benzinli motorun yakıtı benzin; Dizel motorun yakıtı Mazot (motorin); LPG'li motorun yakıtı ise LPG gazıdır. Silindir diziliş şekillerine göre motorlar sıra tipi, v tipi, yıldız tipi, boksör tipi şeklindedir.
Motorun Tanımı ve Çalışma Prensipleri
- Yakıttan elde ettiği ısı enerjisini mekanik enerjiye çeviren makinalara motor denir.
- Yakıtlarına göre motorlar, Dizel-Benzin-LPG li olmak üzere ayrılırlar. Benzinli motorun yakıtı benzin; Dizel motorun yakıtı Mazot (motorin); LPG'li motorun yakıtı ise LPG gazıdır.
- Silindir diziliş şekillerine göre motorlar sıra tipi, v tipi, yıldız tipi, boksör tipi şeklindeddir.
- Soğutma sistemine göre motorlar, su soğutmalı ve hava soğutmalı diye ikiye ayrılır.
- Yanma sistemine göre motorlar, içten yanmalı ve dıştan yanmalı diye ikiye ayrılır. Araçlardaki motorlar içten yanmalı motorlardır. İçten yanmalı motorlar ise, mazot, benzin ya da motorin yakarlar.
- Motorlar, çalışma zamanlarına göre, iki zamanlı ve dört zamanlı motorlar diye ikiye ayrılır.
- Benzinli motorlarda ateşleme, sıkıştırılmış benzin-hava karışımının buji ile ateşlenmesi ile olur.
- 4 zamanlı motorlarda 4 zaman, sırası ile şöyledir: Emme, sıkıştırma, ateşleme (veya genişleme; iş zamanı da denir), egzost.
- Enkektörlerden püskürtülerek ateşleme yapılan motorlarda yakıt olarak motorin kullanılır.
- Katalitik konvertör kullanılan araçlarda yakıt olarak, kurşunsuz benzin kullanılır.
- Bir motorun bazı parçaları şunlardır: marş motoru, piston, segman, piston kolu, silindir kapağı, supap kapağı, eme manifoltu, egzost manifoltu, silindir gövdesi, silindir gömleği, karter, conta, külbütör, emme supapı, ekzost supapı, supap iteceği, krank mili, kam mili, volan dişlisi, eksantrik dişlisidir.
- Dizel motorda ise bunların dışında, mazot pompası (enjeksiyon pompası) ve enjektör de bulunur.
- Benzinli motorlarda, üsttekilerin dışında karbüratör, benzin pompası, buji, disribütör, bobin vardır.
Ateşleme Sistemi
Benzinli motorun ateşleme siteminin bazı önemli parçaları şunlardır:
- Akü, kontak anahtarı, endüksyon bobini, distribütör, buji ile distibütör içinde bulunan platin takımı, alçak yüksek gerilim kabloları kondansatör, tevzii makarasıdır.
- Bezinli motorlarda bujinin görevi ateşlemeyi sağlamaktır. Benzinli motorlarda bulunan distribitörün en önemli görevleri endükdiyon bobininden gelen yüksek voltajı bujilere dağıtmanın yanısıra, pilatin ve meksefe yardımıyla yüksek voltajın oluşumunu sağlamak, ayrıca tevzii makarasıyla da elektrik dağıtımını sağlamaktır.
- Endüksiyon bobini aküden gelen voltajı 15.000 - 25.000 volta çıkarır.
- Bıjilere ateşleme sorasna göre akım dağıtan distribütördür. Motor çalışmazken kontak anahtarı, ateşleme durumunda açık unutulursa platin ya da bobin yanabilir.
- Aracın belirli bir km.'sinden sonra bazı parçaları değişmelidir. Bunlardan biri platin ve bujidir. Ateşleme sistemi ayarlarından biri buji ayarı ve diğeri ise platin ayarı ile avans ayarıdır.
- Platin meme yapmış ise meksefe (kondansatör) yanabilir. Platin meme yaparsa zımparayla temizlenir.
- Motorun çalışması sarsıntılı ise, sebebi buji kablolarından birinin çıkmış olması olabilir.
- Benzinli bir motorda normal yanma olmamasının sebeplerinden biri bujilerin normal eteşleme yapmaması,
- bir diğeri de platin ayarının bozuk olması ayrıca bujilerin kurum bağlanmış olmasıdır.
- Bujiler ayarsız ve aşınmış ise motor çekişten düşer.
- Buji ayarları yanlış yapılmış bir aracın egzost dumanı siyahtır.
- Motorun egzostundan siyah duman çıkması durumunda karışım oranı da kontrol edilmelidir.
Yakıt Sistemi
Benzinli motorun yakıt sisteminin parçalarından bazıları şunlardır:
- Dizel motorun yakıt sisteminin parçalarından bazıları şunlardır: yakıt deposu, besleme pompası, mazot filtresi, enjeksyon pompası, enjektör, ısıtma kızdırma bujileri, yakıt göstergesi. Hava filtresinin görevi, karbüratöre giren havayı süzmek ve ve sessiz emiş sağlamaktır. Hava filtresinin tıkanmasını önlemek için basınçlı hava ile temizlemeliyiz. Öte yandan, hava filtresi tıkalı olan motor zengin karışımla çalışor. Filtre yine de temzilenmeden motor hala çalıştırılırsa motor boğulur.
- Karbüratör, emme manifoltu üzerindedir ve sadece benzinli motorlarda olur. Benzin-Hava karışımını ayarlar. Karbüratörin karıştırma oranı 1/15'tir.
- Jinkle devresinin görevi, soğuk havalarda motorun çabuk çalışmasını sağlamaktır. Jinkle devresi karbüratörde bulunur. Jinkle kelebeği, karbüratörün hava giriş deliği önünde bulunur.
- Yağ filtresi yağı süzer ve temizler. Silindir içindeki yanmış gazlar egzost manifoldu ile dışarı atılır.
- Egzost susturucusu, basınçlı olarak çıkan yanlış gazların sesini azaltır. Eğer aracın egzostundan fazla ses çıkıyorsasusturucu patlak olabilir.
- Supap ayarı, en önemli motor ayarlarından biridir. Soğuk ve sıcak ayar olarak ikiye ayrılır.
- Bir aracı kış şartlarına hazırlarken en önemli noktalardan biri hava filtresini kışlık pozisyona almak ve otomatik jinkle kışlık pozisyonuna çevirmektir.
- Araçta yakıt ikmali yapılırken motor stop edilir. Ayağımızı gaz pedalından çeksek bile motorun hala çalışmasını sağlayan devre rölanti devresidir. Yakıtın içinde toz-su-pislik vs. varsa motor tekleyerek çalışır. Yakıt sistemi ayarlarından biri rölanti ayarıdır. Boğulmuş bir motoru çalıştırmak için gaz pedalına sonuna kadar basılarak marş yapılır. Motor ısınıca stop ediyorsa karbüratöre de bakılmalıdır.
Araç kulanırken yakıt tasarrufu için;
- Hava filtresi temizlenmeli,
- Karbüratör ayarları yapılmalı,
- Jinkle devresi açık unutulmamalıdır,
- Rölanti yüksek olmamalıdır,
- Eskimiş bujiler temizlenmeli,
- Lastik hava basınçları normal olmalıdır,
- Fren ayarlarının sıkı olmaması,
- Uygun viteste gidilmesi,
- Debriyaj kaçırması olmamalıdır,
- Saatte 90/100 km hızın geçilmemesi gerekmektedir.
Yağlama Sistemi
Yağlama sisteminin parçaları;
- Karter-yağ pompası, filtre, gösterge, seviye çubuğu, yağ kanallarıdır.
Motorda yağın bazı görevleri;
- Sürtünmeyi azaltmak, aşınmayı önlemek, silindir ve segmanlar arası boşluğu doldurup sızdırmazlığı sağlamak, soğutmaya yardımcı olmak, aşınmadan dolayı oluşan pislikleri temizlemektir.
Karterin önemli görevlerinden bazıları;
- Motor bloğunun altını kapatmak ve yağa depoluk etmektir.
- Araçta motor yağı kontrol edilirken kontak anahtarı kapatılır ve 4-5 dakika beklenir. Yağ ölçümü yapılırken araç düz durumda olmalıdır. Yağ seviyesi yağ çubuğuyla ölçülür, ve yağın seviyesi yağ çubuğunun iki çizgisi arasında olmalıdır. Yağ seviyesi normalin çok altında iken motor çalıştırılırsa motor ısınır ve yanar.
- Motor yağı değiştirilirken motor sıcak olmalıdır.
- Motorlarda genellikle 20-50 W numara motor yağı kullanılır. Motorun yağı karterin altındaki tapa açılarak boşaltılır. Yeni motoryağı ise süpap muhafaza kapağı üzerindeki kapaktan doldurulur.
- Motor yağı ve yağ filtresi belli km'lerde mutlaka değiştirilmelidir.
- Motorda yağ basıncı yoksa, yağ yok, filtre tıkalı, yağ pompası arızalı, yada yağ müşiri arızalı olabilir.
Motorun yağ eksiltmesinin sebeplerinden bazıları;
- Karter contasnın yırtılması,
- sekman ya da silindirlerin aşınması,
- karterin delik olması,
- tapadan yağ sızdırmasıdır.
- Yağ yakan motorun eksuztundan mavi duman çıkar.
- Marşa basılıp motor çalıştırıldığında yağ lambasının sönmesi gerekir.
- Motor çalıştığı sürece yağlamanın olup olmadığı motor yağ göstergesinden takip edilebilir.
- Motor çalışırken yağ göstergesinde anormallik görülürse motor hemen durdurulur.
Soğutma Sistemi
Su ile soğutma sisteminin bazı parçaları:
- Radyatör, vantilatör, devirdaim pompası, termostat, hararet (ısı) gösterici, hararet (ısı) müşiri, ilave su kabı, fan motorudur.
- Radyatör, soğutma suyuna depoluk eder. radyatörün altında su boşaltma musluğu vardır.
- Termostat silindir kapağı su çıkışındadır. Motorun sıcaklığını çalışma sıcaklığında sabit tutar.
- Devirdaim pompası vantilatör kayışından hareket alır. Radyatördeki soğuk suyu su kanallarına yollar.
- Hava soğutmalı motoru, su soğutmalı motordan ayıran bir diğer özellik hava soğutmal motorda radyatör ve su pompasının olmamaısdır.
- Vantilatör kayışı V şeklindedir. Kayış gerginliği 1-1,5 cm civarında olmalıdır. Vantilatör kayışı hareketini krank mili kasnağından alır ve vantilatör kayışı devirdaim pompası ve alternatörü (şarj dinamosunu) çalıştırır. vantilatör kayışı koparsa motor hararet yapar.
|
|
| |
| |
|
